Głównym celem działalności towarowego gospodarstwa rolnego jest osiągnięcie jak najwyższego dochodu z działalności rolniczej. Na wielkość dochodu uzyskiwanego przez gospodarstwa rolne wpływają zarówno uwarunkowania zewnętrzne, jak i wewnętrzne. W ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) rolnictwo jest wspierane różnego rodzaju dopłatami. Celem badania omawianego w artykule jest ocena sytuacji dochodowej oraz znaczenia wsparcia publicznego w kształtowaniu wyników ekonomicznych gospodarstw towarowych w Polsce na tle wybranych krajów UE. W opracowaniu porównano pozycję dochodową oraz poziom wsparcia publicznego polskich gospodarstw rolnych objętych systemem FADN w latach 2004– 2019 z niemieckimi i francuskimi gospodarstwami rolnymi oraz ogółem gospodarstw w UE. Zastosowano analizę wskaźnikową. Wybrano mierniki i wskaźniki charakteryzujące sytuację makroekonomiczną oraz elementy potencjału gospodarstw rolnych, ich sytuację dochodową i poziom wsparcia publicznego. Analiza pokazała, że polskie gospodarstwa w porównaniu z niemieckimi i francuskimi charakteryzowały się mniejszym uzależnieniem wyników ekonomicznych od dopłat, a relacja dopłat do działalności operacyjnej do produkcji z gospodarstwa rolnego na jednostkę powierzchni użytków rolnych w Polsce zbliżyła się do poziomu pozostałych badanych krajów. Badanie prowadzi do wniosku, że wsparcie publiczne w ramach WPR z jednej strony stabilizuje dochody rolników, z drugiej zaś uzależnia je od transferów budżetowych.
dochody z działalności rolniczej, Wspólna Polityka Rolna, wsparcie publiczne, dopłaty, FADN
Q12, Q14, Q18
Baldock, D., Hart, K., Scheele, M. (2011). Dobra publiczne i interwencja publiczna w rolnictwie. Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (Komisja Europejska). https://doi.org/10.2762/2322 .
Beckman, J., Schimmelpfenning, D. (2015). Determinants of farm income. Agricultural Finance Review, 75(3), 385–402. https://doi.org/10.1108/AFR-06-2014-0019 .
Cholewa, I., Kambo, K. (2021a). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 795 Mazowsze i Podlasie: Część I. Wyniki Standardowe. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_795_czesc1_2019.pdf .
Cholewa, I., Kambo, K. (2021b). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 795 Mazowsze i Podlasie: Część II. Analiza Wyników Standardowych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_795_czesc2_2019.pdf .
El Benni, N., Finger, R., Meuwissen, M. P. M. (2016). Potential effects of the income stabilisation tool (IST) in Swiss agriculture. European Review of Agricultural Economics, 43(3), 475–502. https://doi.org/10.1093/erae/jbv023 .
European Commission. (b.r.). Weighting Reference. https://agridata.ec.europa.eu/extensions /FADNPublicDatabase/FADNPublicDatabase.html.
European Commission. (2020). RICC 1750 Standard Results v Sep 2020. https://circabc.europa.eu/ui/group/880bbb5b-abc9-4c4c-9259-5c58867c27f5/library/17a3cb1f-8199-4df2-b857-161fefc4c857/details .
Eurostat. (b.r. a). HICP – annual average inflation rates [zbiór danych]. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=File:HICP_all-items,_annual_average_inflation_rates,_2004%E2%80%9314_(%25)_YB15.png&oldid=244438 .
Eurostat. (b.r. b). HICP – inflation rate [zbiór danych]. http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=tec00118&lang=en .
Eurostat. (2019). Agriculture, forestry and fishery statistics: 2019 edition. https://doi.org/10.2785/798761 .
Eurostat. (2020). Agriculture, forestry and fishery statistics: 2020 edition. https://doi.org/10.2785/143455 .
Floriańczyk, Z., Kambo, K. (2015). Sprawozdanie z warsztatów PACIOLI 23, 23nd PACIOLI – workshop Belgrade, Serbia [maszynopis niepublikowany]. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy.
Główny Urząd Statystyczny. (b.r.). Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1950 roku. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-pot-inflacja-/roczne-wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych/ .
Główny Urząd Statystyczny. (2016). Ceny w gospodarce narodowej. Grudzień 2015 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/ceny/ceny-w-gospodarce-narodowej-grudzien-2015-r-,1,44.html .
Główny Urząd Statystyczny. (2021). Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju w 2020 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/informacje-o-sytuacji-spoleczno-gospodarczej/sytuacja-spoleczno-gospodarcza-kraju-w-2020-r-,1,104.html .
Goraj, L., Bocian, M., Cholewa, I., Tarasiuk, R. (2012). Współczynniki Standardowej Produkcji „2007” dla celów Wspólnotowej Typologii Gospodarstw Rolnych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2013/06/so_2007_www.pdf .
Goraj, L., Cholewa, I., Osuch, D., Płonka, R. (2010). Analiza skutków zmian we Wspólnotowej Typologii Gospodarstw Rolnych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2013/06/analiza_typologia_2010.pdf .
Goraj, L., Mańko, S. (2009). Rachunkowość i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Difin.
Grzelak, A. (2018). Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych w Polsce na tle krajów UE. https://www.kpodr.pl/wp-content/uploads/2018/12/Grzelak-A.-pokaz-na-konferencj%C4%99-26.11.2018.pdf .
Heady, E. O. (1967). Ekonomika produkcji rolniczej. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Jerzemowska, M. (red.) (2006). Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Juchniewicz, M., Smolik, A., Żurakowska, J. (2021a). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 790 Wielkopolska i Śląsk: Część I. Wyniki Standardowe. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_790_czesc1_2019.pdf .
Juchniewicz, M., Smolik, A., Żurakowska, J. (2021b). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 790 Wielkopolska i Śląsk: Część II. Analiza Wyników Standardowych. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_790_czesc1_2019.pdf .
Klimkowski, C., Gruda, M. (2016). Podział i transfer dochodów między rolnictwem a gospodarką narodową. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://ierigz.waw.pl/publikacje/publikacje-programu-wieloletniego-2015-2019/20711,120,3,0,nr-46-podzial-i-transfer-dochodow-miedzy-rolnictwem-a-gospodarka-narodowa.html .
Kowalski, Z. (1996). Efekty skali a efektywność technologii i poziom zarządzania w rolnictwie rodzinnym. Akademia Techniczno-Rolnicza im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy.
Kryszak, Ł. (2017). Wybrane problemy rachunku dochodów rolniczych. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19(3), 168–173. https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.3241 .
Kryszak, Ł., Czyżewski, B. (2020). Determinanty dochodów rolniczych w regionach Unii Europejskiej. CeDeWu.
Kulawik, J., Płonka, R., Wieliczko, B. (2020). Changes in the income situation of agricultural holdings in the light of the Polish FADN observations from 2004-2018. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, (4), 108–134. https://doi.org/10.30858/zer/130053 .
Loughrey, J., Hennessy, T. (2016). Farm income variability and off-farm employment in Ireland. Agricultural Finance Review, 76(3), 378–401. https://doi.org/10.1108/AFR-10-2015-0043 .
Mańko, S. (2015). Analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Kujawsko- -Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. https://ekon.kpodr.pl/wp-content/uploads/2019/11/Analiza-ekonomiczna-w-indywidualnym-gospodarstwie-rolnym-2015-1.pdf .
Mańko, S., Płonka, R. (2015). Raport Dynamiczny obowiązujący od 2014 roku. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://fadn.pl/wp-content/uploads/2012/12/Raport_dynamiczny_2014.ppsx .
Massot, A. (2021). Instrumenty WPR i ich reformy. Parlament Europejski. https://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_3.2.3.pdf .
Matthews, A. (2016). Research for AGRI COMMITTEE – The future of direct payments. European Parliament.
Mikołajczyk, I., Furmaniak, M., Ściubeł, A. (2021a). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 785 Pomorze i Mazury: Część I. Wyniki Standardowe. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_785_czesc1_2019.pdf .
Mikołajczyk, I., Furmaniak, M., Ściubeł, A. (2021b). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 785 Pomorze i Mazury: Część II. Analiza Wyników Standardowych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_785_czesc2_2019.pdf .
Nowak, E. (2005). Analiza sprawozdań finansowych. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Ostatnie pięć lat najcieplejsze w historii pomiarów; na 2. miejscu rok 2019. (2020, 10 stycznia). https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C80241%2Costatnie-piec-lat-najcieplejsze-w-historii-pomiarow-na-2-miejscu-rok-2019 .
Osuch, D., Bocian, M., Cholewa, I., Juchnowska, E., Smolik, A., Płonka, R. (2020). Najważniejsze informacje niezbędne do interpretacji wyników Polskiego FADN. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://fadn.pl/wp-content/uploads/metodyka/Najwazniejsze-informacje.pdf .
Pawlak, K., Poczta, W. (2020). Konkurencyjność rolnictwa polskiego w kontekście globalizacji i integracji gospodarczej – potencjał i pozycja konkurencyjna. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, (4), 86–107. https://doi.org/10.30858/zer/1300541 .
Pawłowska-Tyszko, J., Osuch, D., Płonka, R. (2020). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN: Część I. Wyniki Standardowe. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2020/12/SRwaz_2019.pdf .
Pawłowska-Tyszko, J., Osuch, D., Płonka, R. (2021). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN: Część II. Analiza Wyników Standardowych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/02/Wyniki_2019_Polska_czesc2.pdf .
Płonka, R. (2019, 24–27 września). Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych z pola obserwacji Polskiego FADN w latach 2004-2018 [referat]. 17. Krajowe warsztaty organizacyjno-szkoleniowe Polskiego FADN, Serwy.
Poczta, W. (2010). Sytuacja dochodowa gospodarstw rolnych w Polsce po akcesji do UE i jej determinanty jako przesłanka rozwoju rolnictwa. Roczniki Nauk Rolniczych, 97(3), 205–217.
Poczta, W., Średzińska, J., Mrówczyńska-Kamińska, A. (2009). Determinanty dochodów gospodarstw rolnych Unii Europejskiej według typów rolniczych. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, (76), 17–30. http://sj.wne.sggw.pl/pdf/EIOGZ_2009_n76_s17.pdf .
Poon, K., Weersink, A. (2011). Factors affecting variability in farm and off-farm income. Agricultural Finance Review, 71(3), 379–397. https://doi.org/10.1108/00021461111177639 .
Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) nr 1198/2014 z dnia 1 sierpnia 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1217/2009 ustanawiające sieć zbierania danych rachunkowych o dochodach i działalności gospodarczej gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L 321/2).
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1242/2008 z dnia 8 grudnia 2008 r. ustanawiające wspólnotową typologię gospodarstw rolnych (Dz.Urz. UE L 335/3).
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 867/2009 z dnia 21 września 2009 r. zmieniające i poprawiające rozporządzenie Komisji (WE) nr 1242/2008 ustanawiające wspólnotową typologię gospodarstw rolnych (Dz.Urz. UE L 248/17).
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1217/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. ustanawiające sieć zbierania danych rachunkowych o dochodach i działalności gospodarczej gospodarstw rolnych we Wspólnocie Europejskiej (Dz.Urz. UE L 328/27).
Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) 2015/220 z dnia 3 lutego 2015 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1217/2009 ustanawiającego sieć zbierania danych rachunkowych o dochodach i działalności gospodarczej gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L 46/1).
Runowski, H. (2014). Kształtowanie się dochodów gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej. W: A. Olszańska, J. Szymańska (red.), Agrobiznes 2014: rozwój agrobiznesu w okresie 10 lat przynależności Polski do Unii Europejskiej (s. 195–205). Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. https://doi.org/10.15611/pn.2014.361.20 .
Sass, R. (2020). Czynniki warunkujące efektywność inwestycji gospodarstw rolniczych w województwie kujawsko-pomorskim. W: Co powinien wiedzieć rolnik podejmujący inwestycje? (s. 15–26). Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. https://www.kpodr.pl/wp-content/uploads/2020/02/matria%C5%82y-konferencyjne-26.02.20.pdf .
Severini, S., Tantari, A. (2014). Which factors affect the distribution of direct payments among farmers in the EU Member States?. Empirica, 42(1), 25–48. https://doi.org/10.1007/s10663-013-9243-x .
Skarżyńska, A., Grochowska, R. (2021). Uwarunkowania zróżnicowania dochodów gospodarstw rolnych między krajami Unii Europejskiej. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, (2), 119–134. https://doi.org/0.30858/zer/134169 .
Sobczyński, T. (2020). Rola funduszy obcych w finansowaniu gospodarstw rolniczych w województwie kujawsko-pomorskim. W: Co powinien wiedzieć rolnik podejmujący inwestycje? (s. 27–42). Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. https://www.kpodr.pl/wp-content/uploads/2020/02/matria%C5%82y-konferencyjne-26.02.20.pdf .
Szuba, E., Poczta, W. (2014). Źródła zmian wartości produkcji i dochodów w sektorze rolnym po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 101(2), 29–36.
Tarasiuk, R. (2021a). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 800 Małopolska i Pogórze: Część I. Wyniki Standardowe. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_800_czesc1_2019.pdf .
Tarasiuk, R. (2021b). Wyniki Standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Region FADN 800 Małopolska i Pogórze: Część II. Analiza Wyników Standardowych. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. https://fadn.pl/wp-content/uploads/2021/06/Region_800_czesc2_2019.pdf .
Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (Dz.U. nr 3 poz. 20 ze zm.).
Varian Hal, R. (2002). Mikroekonomia: kurs średni – ujęcie nowoczesne. Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Zawalińska, K., Majewski, E., Wąs, A. (2015). Długookresowe zmiany w dochodach z polskiego rolnictwa na tle krajów UE. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 17(6), 346–354. http://www.irwirpan.waw.pl/dir_upload/site/files/KasiaZ/SERIA_2015.pdf .
Zegar, J. (2008). Dochody w rolnictwie w okresie transformacji i integracji europejskiej. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy.
Zegar, J. (2020). Rolnictwo rodzinne we współczesnym świecie: uwarunkowania – wyzwania – transformacja. W: Co powinien wiedzieć rolnik podejmujący inwestycje? (s. 5–14). Kujawsko- -Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. https://www.kpodr.pl/wp-content/uploads/2020/02/matria%C5%82y-konferencyjne-26.02.20.pdf .
Ziętara, W. (2017). Pozycja konkurencyjna polskich gospodarstw rolnych z uwzględnieniem typów rolniczych. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19(3), 319–324. http://dx.doi.org/10.5604/01.3001.0010.3270 .
_YB15.png&oldid=244438){kind=link}